@ AMIR MAHMUD @

Ngèrèng Malanggheng Bhâsa Madhurâ !

Èopènè Sareng

M. Hafid Effendy

Malanggheng tor matombu bhâsa tor Sastra Madhurâ parlo èghungghung dâri sadhâjâna bârghâ Madhurâ. Bhâsa Madhurâ aropaaghi bhâsa daèra sè palèng rajâ tor bâdâ dâri ongrodhân sè kapèng empa’ salastarèna bhâsa Jhâbâ, bhâsa Sunda, tor bhâsa Malaju. Rakera sè aghunaaghi/petotor bhâsa Madhurâ langkong jumlana langkong lebbi 10 juta oreng sè tasebbâr è sadhâjâna kennengngan neng Indonèsia amarghâ parantauan. Bânnya’na petotor ka’dinto ta’ sadhâjâna aghunaaghi bhâsa Madhurâ sacara saè tor lerres. Namong bhâsa Madhurâ teptep èghunaaghi kaangghuy adon-jandon tor abhâk-rembhâk è dâlem sakobhenganna bârghâ Madhurâ. Bâdâna kataksaèan tor kata’lerressân ka’dinto amarghâ èsebbabaghi bânnya’ faktor, eantarana (1) dât-ngodâdhân aromasa gèngsi aghunaaghi bhâsa Madhurâ kantos ta’ bhunga polè aghunaaghi bhâsa Madhurâ, (2) Kaponjullâ Masyarakat bahasa Indonèsia kantos bhâsa daèra tapèngkot, (3) Pamarenta daèra korang addhreng kaangghuy ngalakonè, malanggheng tor matombu bhâsa anglèbâdhi lalampaan bhâsa, tor (4) bâdâ bârghâ Madhurâ kalabân ètengnget maèlang cèrè kamadhurâânna, kantos angrasa todus manabi aghunaaghi bhâsa Madhurâ sareng settong bârghâ Madhurâ è bâkto neng lowar Madhurâ.

Kaangghuy malanggheng tor matombu Bhâsa Madhurâ ka’dinto parlo alampaaghi kodifikasi mongghu bhâsa tor sastra Madhurâ, èngghi ka’dinto anglèbadhi carana alampaaghi abâdhi èjhâân, tata bhâsa, kamus bhâsa Madhurâ sareng ngalakonè inventarisasi sastra Madhurâ, nyoson kamus otabâ ensiklopèdia bhudhâjâ Madhurâ.

“Balai bahasa Sorbhâjâ ngabidhi awwal bâdâna è taon 1999 ampon arabât nasèp bhâsa tor sastra Madhurâ kalabân nyoson èjhâân bhâsa Madhurâ, terbik sè sapèsan taon 2003. Neng taon 2005 ampon èmolaè panalè’tèghân bhâsa Madhurâ kaangghuy bârâghât buku tata bhâsa Madhurâ,” ca’ epon Amir Mahmud sè èparcajâ dhâddhi kepala Balai Bahasa Sorbhâjâ amolae akher taon 2004 tor pangaterrona kaangghuy majhangkep buku pembakuan bhâsa Madhurâ.

Potra asli Boyolali, Jhâbâ Tengnga ka’ dinto ampon makon ana’ buwâna sopajâ ngalakonè panalè’tèghân artikel parkara bhâsa tor sastra Madurâ kaangghuy èpakompol. Hasèl èpon ampon èpaterbik taon 2008 kalabân bhul-ombhul Identitas Madhurâ è dâlem bhâsa tor sastra. Salaen dâri ka’dinto, Balai bahasa Sorbhâjâ jhughâ nyoson kamus Indonesia-Madhurâ se epaterbik taon 2008.

Abdhina ampon alampaaghi program-program sopajâ bhâsa Madhurâ ta’ annyong ka kabingkèng arè. Abdhina ampon materbi’ majallah sè aghunaaghi bhâsa Madhurâ kalabân sambhâdhân majallah “ Jokotole”, alhamdulillah ampon terbi’ sè sapèsan neng taon 2008 ka’dinto. Abdhina ampon alampaaghi lalampaan addhuân nolès puisi sè aghunaaghi bhâsa Madhurâ. Puisi hasèl dâri addhuân ampon èterbi’aghi è taon 2007 se tapongkor kalabân bhul-ombhul “Nèmor Kara” . Terbi’ jhugâ puisi sè abhul-ombhul “ Saghârâ Aèng Mata Ojhân” angghidhân Lukman Hakim AG, ca’ èpon alumni jurusan Sastra Jhâbâ, fakultas Sastra Universitas Sabelas Maret Surakarta, taon 1986 tor S-2 bhâsa Universitas Negeri Jakarta, taon 2002.

Ngabidhi tammat Pendidighân Ghuru Aghâma Negeri (PGAN) VI taon se bhâkâl dâteng pasar Klewer Solo taon 1980, Amir Mahmud ta’ ngaghunge pangaterro dhâddhiâ ahli bhâsa, amarghâ sakolaan se ghumate takae’ sareng mas’alah aghâma Islam. Pangaterro tor ngen-angen saderhana namong terrodhâddhia ghuru madrasah. Abdhina nerrosaghi kulia ka Jurusan Sastra Jhâba UNS Solo amarghâ namong terro dhâddhiâ mahasiswa, ta’ parlo rassana takae’ sareng jurusan. Saampona akulia langkong abiddhâ tello’ samester, abdhina bhuru angrasa bhunga tor perak amarghâ oneng mas’alah bhudhâjâ Jhâbâ, saampona bannya’ pangajhârân neng parkuliahan neng semester settong tor samester duwâ’ se ta’ lolos, ra’-para’ ecapo’a DO otabâ para’ epaambua. Neng kampus, abdhina serreng mabannya’ kanca tor senneng nyemma’e oreng se eangghep ngaghunge pangaro tor penter sareng sennneng ngereng organisasi.

Kepala Balai Bahasa Sorbhaja ka’ dinto dhâddhiâ tanaga panale’teghân Sastra Indonesia kona tor anyar e pusat bahasa ngabidhi taon 1988 kalabân jabadhân tokang nale’teghi Madyâ golongan IVc. Abdhina sanget ghumbhira kalabân kalakoan se ebhubbhuaghi menangka panjâgâ bhâsa tor sastra neng Jhâba Temor sakobhengnga ngabidhi taon 2004. pangarebbhâ saroju’ dâ’ bhâsa tor sastra Madhurâ amarghâ serreng kalowar maso’ polo Madhura tor malarat mereng oreng Madhurâ aghunaaghi bhasa Madhura. Pokassanna epon, beliau ghâdhuan pamekkeran jha’ bhasa Madhura ta’ abit pole bhâkal annyong otabâ elang amarghâ petotor epon. Otamana monggghu dâ’ dât-ngodâdhân ampon jhâu korang, manabi elang bhâsa Madhurâ, artena elang jhughâ identitas kamadhuraanna. Identitas kamadhuraanna elang aher epon etnis Madhurâ elang jhughâ. Pramela dâri ka’ dinto, ngereng kita peyara, rabat areng-sareng bhasa Madhurâ nyopre pagghun langgheng tor teb-tebbha dhaddhi padhuman mongghu oreng Madhurâ ban sakobhengnga.

“Indonesia manabi tadâ’ Madhurâ, bânne e sambhât Indonesia. Indonesia manabi tadâ’ bhâsa Madhurâ angrasa ta’ jhangkep. Indonesia ka’ dinto multi kultural tor multi etnis. Indonesia jhughâ multibahasa (acem-macem bhâsa) . Indonesia aghâdhuân 746 bhasa daera. Artena, kita menangka bhângsa se rajaâ kodhuna mampo ngarghâi bhângsa tor bhâsana dhibi’. Ngereng, makoko bhâsa madhurâ neng polo Madhurâ tor sakobheng epon” Dhâbuna Amir Mahmud alias Pa’ Songot.

Bâpa’ se senneng adhâ’âr pare dâun kates tor jhuko’ accen ka’ dinto sareng oreng seppona sopajâ dhâddhi oreng tane sambi tokang beca’ e kotta. Salastarena asakola Madrasah Ibtidaiyah taon 1973, beliau ta’ epasakola ka sakolaan se lebbi tengghi amarghâ ta’ mampo biayana. Beliau kodhu dhâddhi oreng tane ghu’-lagghu’ sopajâ sukses menangka oreng tane ka’ dinto. Namong, beliau ta’ kasokan panabar dâri oreng seppona. Beliau ghâdhuan pamekkeran kaangghuy usaha alako berrâ’ sopajâ mampo asakola akadhia na’-kana’ se ampon padâ dhibâsa e dhisana. Saneap ghu-lagghu beliau mangkaddha asakola, beliau sambi nyo’on kaju kaangghuy ejhual ka pasar sopajâ asakola bisa lancar takae’ sareng bârâghâddha. Tammadhan PGAP Muhammadiyah e Simo, Boyolali, beliau nerrosaghi ka PGAA Negeri Solo sambi alako dhâddhi ro-sorona majikan e kotta Solo. Amargha bâdâna parnyo’onan tor sholat tahajjud se etarema sareng ghuste Alla, parjhâlânan se berrâ’ ampon sukses elebâdhi kalabân sae.

“ Malanggheng bhâsa parlo kapotosan tor parlo ghâris haluan. Kapotosan tor ghâris haluan ka’dissa kapareng dâri temu ilmiah parkara tata bhâsa tor sastra asareng bârghâ. Kalabân anglebâdhi seminar tor kongres bhâsa. Taon 2005 kalampan lalampaan seminar bhâsa Madhurâ kalabân ngaolle 12 bhiri potosan, sala settong engghi ka’dinto sopajââ elampaaghi kongres bhâsa Madhurâ. Taon 2008 samangken bhâkal elampaaghia Kongres I Bahasa Madura menangka terrossanna potosan seminar taon 2005,”dhâbuna Bâpa’ se ngaghunge duwâ’ potra se kaodi’anna sabiyasa.

Bapa’ Amir Mahmud bhâbhâr neng Boyolali tangghâl 1 Januari 1960 ka’ dinto petotor jhâ’ bâdâ pokpara yang sanget patarongghu e dâlem malanggheng tor matombu bhâsa Madhurâ, engghi ka’dinto bellun bâdâ ujurusan bhâsa Madhurâ e perguruan tinggi. Sarjâna bhâsa Madhurâ ekabhuto amarghâ kaangghuy nyoson ngen-angen takae’ sareng bhâsa Madhurâ kabingkeng. Tor kaangghuy molang neng sakolaan. Pramela dâri ka’dinto, se ngajhâr bhâsa Madhurâ e sakolaan namong sadhâjâna praktisi, se ce’ parlona engghi ka’dinto ghuru mampo abudhâbu bhâsa Madhurâ. Salaen dâri gapaneka oreng jhâbâ se mampo aghunaaghi bhâsa Madhurâ bisa molang neng sakolaan.

Pangaterro se ce’ addrengnga dâ’ bhâsa Madhurâ salastarena tapangghi sareng para seppo se bâdâ e Madhurâ. Eantarana epon Bâpa’ bakkel Bupati Mekkasân, keyae H. Idris, se seppo neng Al-Amien Songennep. H.M. Dradjid, H.Kutwa, Drs. Chairil Basar, Bâpa’ Yusuf Suhartono, tor Bâpa’ A.Sulaiman Sadik, sareng taretan Halifaturrahman. Sadhâjâna se ampon kasebbhut sanget nyokong Balai Bahasa Sorbhâjâ e dâlem alampaaghi kalakoan malanggheng tor matombu bhâsa tor sastra Madhurâ. Salaen dâri gapaneka kaangghuy malanggheng tor matombu bhâsa Madhurâ parlo edukung pamarenta, akdhia Balai Bahasa Sorbhâjâ. Caepon dhâbuna Bapa’ Amir Mahmud.

“ Sakolaan aropaaghi kennengan otama kaangghuy malangghengtor matombu bhâsa Madhurâ. Kadhiponapa manabi tadâ’ jurusan bhâsa Madhurâ e perguruan tinggi ? . Bhâdhan kaulâ sadhâjâ ampon na-ngarena kaangghuy perguruan tinggi neng Madhurâ sopajâ mokka’ jurusan bhâsa Madhurâ sopajâ bhâsa Madhurâ pagghun langgheng ka bingkeng are” ca’epon dosen luar biyasa e Fakultas Ekonomi tor Fakultas Hukum Universitras Trisakti, Jakarta tor Dosen neng Universitas Muhammadiyah Sorbhâjâ.

“ Ngereng mataresna dâ’ bhâsa Madhurâ,” cap-ocabhân ka’dinto serreng ekapereng e saat Kepala Balai Bahasa Sorbhâjâ dhâddhi narasumber takae’ sareng bhâsa e polo Madhurâ. Bhungana atena beliau mongghu bhudhâjâ Madhurâ amarghâ jati diri tor nilai-nilai kaodi’ân ghi’ kentel e dâlem bârghâ Madhurâ. Angrasa seddhi manabi sakone’ se meyara bhâsa tor sastra Madhurâ.

“ E dâlem lalampaan Kongres I Bhâsa Madhurâ, Insya Allo bhâkal elampaaghia peluncuruan buku, akadhi Ejhaan Bhasa Madhura, Tata Bhasa Madhura, Kamus Indonesia –Madhura. Kamus Madura-Indonesia, tor Majjalah Jokotole. Peluncuruan buku pandhuman ka’dinto aropaaghi awwâl kaangghuy malanggheng tor matombu bhâsa Madhurâ. Manabi ta’ esoson buku akadhi kasebbhut, mustahil bhâsa Madhurâ bisa kalampan kalabân sae”. Ca’epon Dhâbuna Bâpa’ se senneng nyerrat tor maos buku ka’dinto. Hal akadhi ka’dinto parlo jhughâ e dalem malanggheng bhâsa Madhurâ esokong tor bâdâna kamofakadhân bârghâ Madhurâ menangka se ghâdhuân sangkolan kaangghuy meyara bhâsana dhibi’. Pamarenta, khosos epon Balai Bahasa Sorbhâjâ namong fasilitator tor bâddhâ anglebadhi lalampaan addhuân, seminar, nyoson buku, otabâ bengkel bhâsa tor sastra Madhurâ.

Kepala Balai Bahasa ngaghunge pangaterro sopaja ejhâân bhâsa Madhurâ esarojui tor eyessaaghi sareng Menteri Pendidighan Nasional akadhi ejhâân bhâsa Jhâbâ, ejhâân bhâsa Minangkabau, ejhâân bhâsa Sunda amarghâ ejhâân aropaaghi pandhuman otama. Hal se akadhi ka’dinto takabbhul ghâmpang, asal bârghâ Madhurâ serreng apandhuman tor nyarojui tor matadâ’ parbhidhâân kaangghuy aghunaaghi bhâsa Madhurâ. Tadâ’ pole pokpara amarghâ bâdâna parbhidhâân carana nyerrat oca’ otabâ tandhâ bâca, manabi fakta linguistik ampon narema. Parbhidhân usulan kalampan namong kaangghuy ngaolle hasel se sae, banne kaangghuy amoso settong tor settongnga.

“ Balai Bahasa ngaghunge bânnya’ dialek akadhiâ, bhâsa Jhâbâ, eantarana dialek Bhângkalan, dialek Sampang, dialek Mekkasân, dialek Songennep, tor dialek Bawean. Bhân sabbhân dialek ka’dinto ampon eangghep sareng se ghâdhuân. Pembakuan Bhâsa Madhurâ ampon eghunaaghi kaangghuy padâ e dâlem eghunaaghi akor sareng kaidah. Ejhâân aropaaghi settong kaidah, kantos kodhu esarojui tor eghunaaghi maske e dâlem bhâsa re-saarena pagghun moddhâ dialek bâng-sebângnga. Tombuna kata’partajâân, ponapa pole ta’ aghunaaghiâ kaangghuy pandhuman noles. Dialek teptep kodhu elampaaghi e sakolaan sopaja ana’ ngaghali takae’ sareng oca’ se ampon eangghep dialek tor oca’ se eangghep bhâsa se sokla tor lerres akor sareng kaidah epon,” dhâbuna rakana Dra. Haryati se ngaghunge pangaterro dâ’ bhâsa Madhurâ sopajââ ghadhuan pembakuan standart.

Bâpa’ se ngaghunge ngennangen bhâsa Madhurâ ka’ dinto adhâbu jhâ’ pembakuan bhâsa daera asombher dâ’ pusat kakobasaan otabâ karaton. Pusat kakobasaan tor bhudhâjâ e Madhurâ engghi ka’dinto Karaton Songennep kantos bhâsa Madhurâ standar se eghunaaghi engghi ka’dinto bhâsa Madhurâ Songennep. Akadhiâ bhâsa Jhâbâ se eghunaaghi langkong 80 juta petotor tor bânnya’na. Teptep apandhuman dâ’ Karaton Solo-Yogja menangka bhâsa standar. Rajhâân bhâsa Jhâbâ epon akiblat dâ’ bhâsa Jhâbâ Solo-Yogja.

Cokop saka’dinto pamator. Malar moghâ bhâsa Madhurâ jhâjâ tor terrossa tombu. Amien.