TATA BAHASA BM

Dialèk Madhurâ Andhâddhiaghi

Manca Bârnana Bhâsa Madhurâ

Èopènè Sare

M. Hafid Effendy, M.Pd.

Bhâsa Madhurâ èngghi panèka bhâsa sè èghunaaghi sareng bârghâ Madhurâ è dâlem sabbhân arè èpon kaangghuy adhâ-kandhâ, adon-jandon tor abhâk-rembhâk sareng satatangghâân, sakancaan, otabâ sakobhung èpon. Namong salaèn dâri ka’dinto. Bârghâ Madhurâ jhughâ aghunaaghi bhâsa dâri lowar Madhurâ, kadhâddhian gapanèka amarghâ sala sèttong dâri kaloargana katoronan lowar Madhurâ tor aobâna jhâman sè ampon majhu bisa andhâddhiaghi jhughâ manca bârnana bhâsa Madhurâ.

Bhâsa Madhurâ sè ampon dhâddhi bhâsa sabbhân arèna orèng Madhurâ parlo èpèyara tor èrabât kaangghuy malanggheng tor matombu kabâdâânna bhâsa sopajââ pagghun langgheng. Aponapa mè’ saka’dinto? Kadhâddhiân sè ampon kalampan, bânnya’ bârghâ Madhurâ sè sala kappra è dâlem aghunaaghi bhâsana dhibi’, kong-langkong mongghu dâ’ dât-ngodâdhân sè ampon aromasa todus aghunaaghiâ bhâsana dhibi’ amarghâ korang kalonta/ngettrèn otabâ (gaul) dâlem kabâdâân jhâman sè ampon majhu.

Takaè’ sareng kabâdâân kennengan sè bhidhâ neng polo Madhurâ èngghi panèka dâri kotta Bhângkalan, Sampang, Mekkasân, tor Songennep. Pramèla dâri ka’dinto, dialek andhâddhiaghi manca bârnana carana abu-dhâbu tor macemma oca’ mongghu sèttong kennengan sè bâdâ è polo Madhurâ. Sala sèttong sambhâdhân èngghi ka’ dinto cab-ocabhân sè èsambhât “dialèk”.

Orèng Madhurâ sè bâdâ è Bhângkalan aghunaaghi bhâsa dialèk Bhângkalan. Parbhidhâân sè ampon lumbra èghunaaghi sareng pètotor èpon èngghi panèka oca’ lo’kakè (kamu). Manabi è akorraghi sareng dialèk Mekkasân tor Songenep, oca’ ta’ (tidak) bân bâ’na (kamu) otabâ orèng Mekkasân serreng nyambhât bâ’ân (bhâsa lèsan). (tidak) tor oca’

Salaèn dâri pamangghi kasebbhut, bâdâ jhugha parbhidhâân dialèk Bhângkalan èngghi panèka carana ngoca’aghi oca’ jarèya (itu) bân bâriyâ (begini). Oca’ kasebbhut manabi neng è Mekkasân bân Songennep èdhâbuaghi jrèya bân briyâ. Dhâddhi manabi dialèk Songennep ka’dinto lakar sokla ta’ arèngkes otabâ arangkep carana ngoca’aghi ca’-oca’, kadhâddhian saka’dinto bhidhâ sareng dialèk Mekkasân, Sampang, sareng Bhângkalan sè ampon lumbra biyasa arangkep otabâ arèngkes keccap horop sè palèng adâ’ mongghu oca’.

Sadhâjâna kadhâddhiân ka’dinto ampon saroju’ manabi carana adhâbuaghi oca’ saka’dinto ghumantong dialèk èpon otabâ cèrè sabbhân-sabbhân kennengan. Namong parbhidhâân sè ampon kalampan ta’ mabi dhâddhi pokpara bân èkamoskèl, parbhidhâân ka’dinto parlo èsokkorè bân èrabât, èpèyara tor èkanghâli saè sopajâ pagghun sekken tor langgheng kantos bhâsa Madhurâ pagghun èghunaaghi sareng pètotor èpon.

Saterros epon, salaèn dâri parbhidhâân kasebbhut. Dialèk ka’dinto jhughâ bhidhâ è dâlem carana ngoca’ sè ampon bhidhâ jhughâ takaè’ sareng tèngghi mabâna sowara. Sè ka’dimma manabi orèng Songennep ampon lumbra malanjhâng sowara otabâ narèk sowara otabâ èsambhât ritmena lanjhâng, bhidhâ sareng Mekkasân tor Bhângkalan manabi adhâbuaghi ca’-oca’ kalabân aghunaaghi sowara sè ceppet tor rèngkes. Namong dialèk Bhângkalan langkong ceppet katèmbhâng dialèk Mekkasân sareng Sampang.

Dialek sè ampon kalampan jhughâ bhidhâ è dâlem bujuddhâ oca’. Akadhi oca’ todi’ mongghu orèng Mekkasân tor laddhing mongghu orèng Songennep. Duwâ’ oca’ sè aropaaghi todi’ sareng laddhing sè padâ artè èpon namong bhidhâ bujhut oca’ parlo èkaghâli sareng bârghâ sè bâdâ neng lowar Songennep. Manabi oca’ kasebbhut aghândhu’ artè padâ namong bhidhâ bujhuddhâ oca’. Aobâna bujud ka’dinto jhughâ ta’ dhâddhi pokpara. Namong bi-lebbi mongghu dât-ngodâdhân bhidhâna oca’ kasebbhut parlo èkaghâli jhâ’ parbhidhâân ka’dinto sè madhâddhi manca bârnana bhâsa Madhurâ. Saterros èpon parlo èkaghâli jhughâ, takaè’ sareng bhidhâna oca’ kasebbhut ka’dinto padâ bhender mènorot bhâsa Madhurâ namong andhâddhiaghi cèrè sèttong dhisa è polo Madhurâ.

Pramèla dâri ka’dinto, dialèk sabbhân-sabbhân kennegan sè bâdâ è polo Madhurâ bisa andhâddhiaghi manca bârnana bhâsa Madhurâ sè apangghibat atambâna otabâ ghâmbhâ’na macemma oca’ è dâlem bhân-sabbhân kennengan sè bâdâ è polo Madhurâ.